Dolarizasyon Nedir? Çeşitleri ve Etkileri Nelerdir? Nasıl Ölçülür?

Bir ekonomide para ikamesi yapılması ne demektir? Dolarizasyon nedir? Dolarizasyon zararlı mı? Dolarizasyon ekonomiyi nasıl etkiler? Dolarızasyon nasıl ölçülür? Dolarizasyonun çeşitleri nelerdir? Dolarizasyon nasıl yapılır? Detayları haberimizde inceleyebilirsiniz.

Para İkamesi Nedir? Ne Anlama Gelmektedir?

Para ikamesi kavramı bir ülkede yerleşik olanların ödeme, hesap birimi ve tasarruf aracı olarak kullandıkları yerli paranın yerine herhangi bir yabancı ülkenin parasını kullanmaya başlamalarını ifade etmektedir.

Dolarizasyon Nedir? Ne Anlama Gelmektedir?

Dolarizasyon ise yukarıda sözünü ettiğimiz para ikamesi davranışının dolar kullanılarak yapılması anlamını taşımaktadır. Çoğu ülkede ve dönemde para ikamesi davranışı dolar kullanılarak yapıldığından literatürde para ikamesi ile dolarizasyon birbirini karşılayan iki kavram halini almıştır. Dolayısıyla aynı anlamda ifade edildiğine de rastlamak mümkündür.

Dolarizasyon Neden Yapılır? 

Dolarizasyon yapılmasında öne çıkan iki temel gerekçe bulunmaktadır. Bunlardan ilki ekonomik istikrarsızlıkların baş göstermesidir, ikincisi ise yine ekonomik dalgalanmalara bağlı olarak oluşan enflasyonist ortamdır. Enflasyonist ortamın en temel etkisi ülkenin yerli parasının değerini yitirmesidir. Bu yönüyle insanlar yerli paranın değerinin erimesinden korunmak ve reel anlamda gelir kaybı yaşamamak için iş ve işlemlerini dolar ile yapmaya başlarlar. Öyle ki ödemeleri de, tüketimi de, tasarrufu da dolar ile gerçekleştirilmeye başlayabilirler. Vadeli olarak işlemler gerçekleştirenlerin vade süresi boyunca kayıp yaşamaktan korunmak istemesi ya da hane halklarının tasarruflarının değer kaybetmesini önlemek istemesi dolarizasyon eğilimini arttırmaktadır.

Dolarizasyonun Sebepleri Nelerdir? 

Dolarizasyon eğiliminin ortaya çıkmasında en çok öne çıkan unsur tabi ki yüksek enflasyon iklimidir. Enflasyonist bir ortamda insanların nominal olarak gelirleri artış gösterse dahi yükselen fiyatlar genel düzeyinden dolayı reel anlamda sürekli olarak gelir kaybı yaşamaktadırlar. Bu nedenle kendi paralarının değer kaybettiğini gören yurt içi yerleşik kişiler bunu başka bir para birimini kendi paralarına ikame ederek kullanma eğilimi gösterirler.

Ülkede yaşanan enflasyonist ortam ve diğer yandan bunu çözümleyecek oturaklı ekonomi politikalarının geliştirilemiyor olması hem finansal sisteme hem de ülke para birimine olan güveni düşüreceğinden kurumların, kişilerin dolarizasyon eğilimi daha da artmaktadır.

Temel Günah Nedir?

Ekonomi literatüründe dolarizasyon eğilimini körükleyen bir kavram olarak öne çıkan temel günah kavramı; az gelişmiş ülkelerin, uluslararası piyasalarda kendi para cinslerinden vadesi uzun borçlanma imkanı bulamıyor olmalarını ifade etmektedir. Bu durumda olan az gelişmiş ülkelerin vadesi uzun borçlanmalarını kendi para birimleriyle değil, yabancı para cinsinden yapmaları temel günah olgusunu ortaya çıkarmaktadır. Bu tip bir borçlanma ülkenin dış borcunu yabancı paralar cinsinden arttırmaktadır ve içeride gerçekleşen dolarizasyon eğilimini çok daha fazla arttırmaktadır.

Dolarizasyon Çeşitleri Nelerdir?

Dolarizasyon birden fazla biçimde ortaya çıkabilmektedir. Dolarizasyon kısmi ya da tam olarak gerçekleşmesine göre ayrıma tabi tutulmaktadır. Bu bağlamda tam dolarizasyon kavramı; bir ülkedeki ulusal para biriminin yerini tamamen yabancı para birimlerinin – genellikle doların – almasıdır. Kısmi dolarizasyon kavramı ise; bir ülkede ödemelerde ve tasarruflarda yabancı para birimlerinin kullanılması, diğer işlemlerde ülke para biriminin kullanımının ve tedavülünün devam etmesidir. Kısmi dolarizasyonu ortaya çıkaran temel motivasyon piyasa aktörlerinin paralarının değerini koruma güdüsüdür.

Dolarizasyon Nasıl Ölçülür?

Dolarizasyon birden farklı formül ile ölçülerek ifade edilebilmektedir. Dolarizasyon ölçüm formüllerini aşağıda yer alan tabloda inceleyebilirsiniz;

*Tabloda yer alan M2Y, M2 kavramları Merkez Bankası tarafından kullanılan para tanımlarıdır. Yani kısaca piyasada bulunan para miktarını ifade eden formüllerdir. Bu tanımlardan; M2; M1 + Vadeli Mevduatı, M1; Dolaşımdaki parayi ve vadesiz mevduatı ifade etmektedir. M2 para tanımının içerisine eklenen Y harfi ise yurt içi döviz mevduatlarını ifade etmektedir ve ortaya M2Y tanımı çıkmaktadır. 

**Tabloda öz olarak formülize edilmeye çalışılan şey ülkede yer alan döviz miktarının, ülkede yer alan yerli paraya veya ülkede kullanılan tüm paralara oranlanması durumudur.

Finansal Dolarizasyon Nedir? 

Dolarizasyon olgusunun bir başka ortaya çıkma biçimi de finansal dolarizasyon durumudur. Finansal dolarizasyon halinde ülkede yer alan kişiler ve kurumlar, hem borçlarını hem de varlıklarını yabancı para birimi / dolar biçiminde tutmaktadırlar. Bunun oluşmasındaki sebep yine ülkede finansal sisteme olan güvenin zayıf olmasıdır.

Dolarizasyon Zararlı Mı? Dolarizasyonun Olumsuz Etkileri Nelerdir?

Dolarizasyon ülkede para birimine olan güveni tamamen bitirmesi ve ülkenin kendi parasından uzaklaşılması anlamında oldukça olumsuz bir durumdur. Bu para basma yanı senyoraj yetkisini elinde bulunduran devletin kendi parasının hükmünü yitirmesi anlamında bir boşluk ortaya çıkarma eğilimindedir. Ülkede var olan güvensizlik ortamının artmasının bir göstergesi olarak ülkeye sıcak para girişinin ve yatırımların da yavaşlaması anlamında dolarizasyon piyasaları iyice dışa bağımlı hale getirecek ve sistemi daha büyük bir açmaza sokacaktır.

Dolarizasyon kavramı ile ekonomik diğer olgular üzerine sorularınızı sormak ve bilgiler almak için FORUM sayfamızı ziyaret etmeyi Unutmayın!