Fidye Nedir? Oruç Fidyesi Hangi Durumlarda Verilir?

Ramazan’ın yaklaşması ile pek çok soru ve konu tekrar gündeme gelmeye başladı. Ya bilinmediğinden ya unutulduğundan ya da bazı noktalar her sene yenilendiği için Müslümanların akıllarında bazı sorular belirdi. Biz de bu sorulara cevaplar bulmak amacıyla Ramazan’a özel yazı dizisi hazırlamaya karar verdik. Bugün değineceğimiz konu da fidye nedir, oruç fidyesi hangi durumlarda verilir, ramazan fidyesi kimlere verilir sorularının cevapları üzerine olacak.

FİDYE NEDİR? ORUÇ FİDYESİ NEDİR?

Oruç özellikle Ramazan ayında her Müslümanın tutması farz kılınan ibadetlerden biridir, ayrıca İslam’ın beş şartından bir tanesidir. Oruç tutmak Müslümanlara farz kılınmıştır fakat bazı durumlarda kişinin oruç tutamayacak olduğu gerçeği vardır. İşte bu durumlarda oruç fidyesi devreye girmektedir.

Fidye kelime olarak; tutsak, rehin tutulan bir kişinin kurtulabilmesi için ödenen para anlamına gelmektedir. Bu genel anlamda kullanılan şeklidir. Oruç fidyesi ise; farz kılınan oruç ibadetinin yerine getirilememesi nedeniyle ödenen maddi bedele karşılık gelmektedir. Kutsal kitabımız Kur’an-ı Kerim’de:

“Oruç tutmaya güç yetiremeyenler, bir yoksul doyumu fidye öder.” (Bakara, 2/184)

buyurulmaktadır.

Fidye aynı zamanda hac ve umre ile ilgili görevler ile de alakalıdır. Yine Kur’an-ı Kerim’i esas aldığımızda:

Hac ve umre ile ilgili görevler yerine getirilirken meydana gelen bazı eksiklikler için uygulanması gereken maddi yaptırım da fidye kapsamına girer (Bakara, 2/196).

buyurulmaktadır.

ORUÇ FİDYESİ HANGİ DURUMLARDA VERİLİR?

Belirttiğimiz üzere Ramazan Ayı’nda oruç tutmak farzdır fakat bazı koşullar vardır ki insan istese de ibadetini yerine getiremez. Bunlardan bazıları; hastalık, yolculuk, uygun şartların yerine gelmemesi gibi durumlardır. Fakat bu durumların çoğunda oruç bu durumlardan kurtulduktan sonra tutulmak zorundadır. Diyanet işlerinin resmi sitesinde belirtildiği üzere şöyle bir durum bulunmaktadır:

İhtiyarlık ve şifa ümidi olmayan bir hastalık sebebiyle oruç tutamayan kimse, daha sonra bu oruçları kaza etme imkânı bulamazsa, her gününe karşılık bir fidye öder.

Buradan da anlaşılacağı üzere oruç fidyesi ancak oruç tutmaya kalıcı bir engel bulunduğunda ödenerek Allah katında oruca karşılık gelebilmektedir. Buna ek olarak hem bu durumda olup hem de oruç fidyesi vermeye maddi gücü olmayanlar için de şöyle belirtilmektedir.

Fidye verecek gücü olmayanlar fidyeden sorumlu olmazlar (İbn Kudâme, el-Muğnî, IV, 396). Ancak kasten tutmadıkları oruçların uhrevî sorumluluğunu taşırlar. Bu durumda olanların yapabileceği Cenab-ı Hak’tan bağışlanma dilemektir.

ORUÇ FİDYESİ MİKTARI NE KADARDIR?

Oruç fidyesi miktarı fıtır sadakası ile aynı miktardadır. Yine Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurulmaktadır:

“Oruç tutmaya güç yetiremeyenler, bir yoksul doyumu fidye öder.” (Bakara, 2/184)

Buradan da anlaşılacağı üzere fidye miktarı yoksul doyuracak kadar olmalıdır, bu da bir günlük yemek miktarı kadar yorumlanmaktadır. Tabi ki bu miktar oruç fidyesinin asgari ölçüsüdür, durumu daha iyi olanlar daha fazla fidye öderlerse onlar için daha hayırlıdır.

ORUÇ FİDYESİ KİMLERE VERİLİR?

Oruç fidyesi yukarıda da değindiğimiz gibi fıtır sadakası gibidir ve iki durumda da bunları verecek kişi bakmakla yükümlü olmadığı ve ihtiyaç sahibi Müslümanlara vermelidir. Bu sadakayı veya fidyeyi ödeyecek kişinin bu paradan faydalanmaması esastır bu yüzden de yakın akrabalarına (anne, baba, dede, anneanne, babaanne, çocuk, torun, eş vb.) vermemesi doğru olandır. Bunların dışında teyze, dayı, amca gibi akrabaların durumu iyi değilse ve ihtiyaçları varsa oruç fidyesi bunlara verilebilir.

ORUÇ FİDYESİ NASIL VERİLİR?

Oruç fidyesi nasıl ödenir sorusuna gelirsek bu miktarlar Ramazan’ın herhangi bir anında, bir fakire topluca veya farklı fakirlere ayrı ayrı verilebilir. Fidyenin Ramazan’ın içinde ve gerçekten ihtiyaç sahibi olan kişilere verilmesi doğru olandır. GÜNDEM