Gümrük Personelinin Eş Durumu Mazeret Tayinleri Kaldırılabilir Mi?

Ticaret Bakanlığı taşra teşkilatı bölge müdürlüklerinde ve bu bölge müdürlüklerine bağlı gümrük müdürlüklerinde yirmi bine yakın personel çalışmaktadır. Bakanlık taşra teşkilatı bünyesinde; Bölge Müdür Yardımcısı, Gümrük Müdürü, Gümrük Muhafaza Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürü, Personel Müdürü, Şube Müdürü, Araştırmacı (640 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile atanan), Gümrük Müdür Yardımcısı, Bölge Amiri, Kısım Amiri, Şef, Muayene Memuru, Muhafaza Memuru, Bilgisayar İşletmeni, Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni, Memur, İcra Memuru unvanlarında bulunanlar rotasyona tabi olarak çalışmaktadır. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (mülga) Yer Değiştirme Yönetmeliği 7 Temmuz 2012 tarih ve 28346 sayılı resmi gazetede yayımlanmıştır.  Bu Yönetmelik; yer değiştirme suretiyle atamaya tabi olan Bakanlık personelinin atanmalarında, hizmetin gereklerini esas alarak atamayı belirli kurallara bağlamak, görevde verimliliği artırmak ve yurdun değişik hizmet bölgeleri ve alanlarında görev yapmalarını sağlayarak hizmetin yaygınlaşmasını temin etmek amacıyla hazırlanmıştır. Yönetmeliğin çeşitli maddelerinde 9 Mayıs 2013 tarih ve 28642 sayılı Resmi Gazetede, 26 Mart 2015 tarih ve 29307 sayılı Resmi Gazetede ve 4 Haziran 2016 tarih ve 29732 sayılı Resmi Gazetede bazı değişiklikler yapılmıştır. Kamu Haber

Yönetmeliğin, Yer Değiştirme Suretiyle Atamaya Tabi Personel başlığı 7. maddede ve Çalışma Süreleri ve Yer Değiştirme Esasları başlığı 8. maddede aşağıdaki şekliyle son halini almıştır:

Yer Değiştirme Suretiyle Atamaya Tabi Personel

MADDE 7 – (1) Yer değiştirme suretiyle atamaya tabi personel aşağıda gösterilmiştir;

a) Taşra teşkilatı personeli;

• 1) Bölge Müdür Yardımcısı, Gümrük Müdürü, Gümrük Muhafaza Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürü, Personel Müdürü, Şube Müdürü, Araştırmacı (640 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile atanan), Gümrük Müdür Yardımcısı, Bölge Amiri, Kısım Amiri, Şef, Muayene Memuru, Muhafaza Memuru, Bilgisayar İşletmeni, Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni, Memur, İcra Memuru.
• 2) Laboratuar Müdürü, Mühendis (laboratuar müdürlüklerinde görevli), Kimyager, Laborant.

b) Döner sermaye teşkilatı personeli; Tasfiye İşletme Müdürü, (Ek ibare:RG-26/3/2015-29307) İşletme Müdür Yardımcısı, Şef, Bilgisayar İşletmeni, Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni, Memur, Anbar Memuru, Satış Memuru, Veznedar, Koruma ve Güvenlik Görevlisi.

Çalışma Süreleri ve Yer Değiştirme Esasları

MADDE 8 – (1) Bu Yönetmeliğe göre çalışan personelin hizmet bölgelerindeki zorunlu çalışma süreleri aşağıda gösterilmiştir.

• a) 7 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi ile (b) bendinde sayılan unvanlar için hizmet bölgelerindeki çalışma süresi Ek-1 sayılı cetvelde gösterilen beşinci hizmet bölgesinde 3 yıl, dördüncü hizmet bölgesinde 4 yıl, üçüncü hizmet bölgesinde 5 yıl, ikinci hizmet bölgesinde 7 yıl, birinci hizmet bölgesinde 8 yıldır. (Mülga cümle:RG-26/3/2015-29307)
• b) 7 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (2) numaralı alt bendinde sayılan unvanlar için hizmet bölgelerindeki çalışma süresi ise Ek-2 sayılı cetvelde yer alan her bir hizmet bölgesi için 9 yıldır.

(2) (Değişik birinci cümle:RG-9/5/2013-28642) Yer değiştirme suretiyle atamalarda, 12, (Ek ibare:RG-26/3/2015-29307)  13/A,14, 15 ve 16 ncı maddelerde belirtilen durumlar ile Dedektör Köpek İdarecisi, X-Ray Operatörü ve Gemi Arama Eğiticisi olarak görevlendirilenler hariç, her hizmet bölgesinde belirlenen sürenin tamamlanması esastır. Bu süreyi tamamlayan personel farklı hizmet bölgelerine atanır. Ancak, yer değiştirmeye tabi tutulacak personel sayısının ihtiyacı karşılayamaması durumunda, ihtiyaç giderilinceye kadar, (Ek ibare:RG-26/3/2015-29307)  dördüncü ve beşinci hizmet bölgesinde görev yapan personel hariç bulunduğu hizmet bölgesinin çalışma süresini doldurmasına en az kalanlardan başlamak şartıyla, çalışma süresini tamamlamayanlardan da atama yapılabilir. Tüm hizmet bölgelerindeki çalışma sürelerini dolduran personel, durumları iki yılda bir incelenerek, kadro imkânları ve Bakanlığın hizmet ihtiyacı ile personelin isteği dikkate alınarak farklı hizmet bölgelerine atanabilir veya yerlerinde bırakılabilir.

(3) Halen görev yaptığı hizmet bölgesindeki çalışma süresinin en az yarısı kadar çalışmış olmak şartıyla, çalışma süresi aynı bölge içinde en fazla iki hizmet alanına bölünebilir. Bu bölünme kadro durumu ve hizmet ihtiyacı göz önüne alınarak Kurulca re’sen yapılabileceği gibi personelin talebi üzerine de yapılabilir. Bu Yönetmelikte belirtilen haller dışında, bulunulan hizmet bölgesindeki çalışma süresi tamamlanmadan diğer hizmet bölgelerine atama yapılamaz.⁽²⁾

(4) (Değişik ibare:RG-26/3/2015-29307) Çalışma süresini dolduran personel, 12, 13/A, 16 ve 25 inci madde hükümleri dışında, halen görev yaptığı bölge müdürlüğüne bağlı, ancak diğer hizmet bölgelerine dâhil bir hizmet alanına atanamaz.

(5) Yer değiştirmeye tabi olmayan unvanlarda geçen süreler, yer değiştirme süresinin hesabında dikkate alınmaz.

(6) Çalışma süresinin hesabında 30 Eylül tarihi esas alınır. Hizmet bölgesi çalışma süresinin hesaplanmasında, ay kesirleri tam ay olarak kabul edilir.

(7) Halen görev yaptığı hizmet bölgesindeki çalışma süresini tamamlamasına rağmen, bu hizmet bölgesinin çalışma süresini aşan fazla süreleri esas alınarak yapılan sıralamaya göre belirlenen kontenjan dâhilinde atanma sırası gelmeyenler, o yıl yer değiştirmeye tabi tutulmayarak yerlerinde bırakılabilirler. (Mülga cümle:RG-26/3/2015-29307)

(8) (Mülga:RG-26/3/2015-29307)

(9) (Mülga:RG-9/5/2013-28642)

Yönetmeliğin, Mazaret Grupları başlığı 12. maddede ve Mazerete Dayalı Yer Değiştirme Esasları 13. maddede aşağıdaki şekliyle son halini almıştır:

Mazeret Grupları

MADDE 12 – (Başlığı ile birlikte değişik:RG-26/3/2015-29307)

(1) Aşağıda belirtilen mazeretlerin belgelendirilmesi ve ilgililerin de talebi halinde; çalışma süresini doldurmuş personel yerlerinde bırakılabilir; çalışma süresini tamamlamayan personel farklı hizmet bölge ve alanlarına atanabilir.

• a) (A) Sağlık mazereti,
• b) (B) Aile birliği mazereti,
• c) (C) Can güvenliği mazereti.

(2) Mazeretlerin değerlendirilmesinde; sağlık, aile birliği ve can güvenliği öncelik sırası esas alınır.

(3) Mazeretleri nedeniyle yeri değiştirilecek olanların atamaları öncelikle; aynı hizmet bölgesi içindeki başka bir hizmet alanına, bu şekilde mazeretin karşılanamaması veya görev yaptığı hizmet bölgesinde ihtiyaç bulunmaması halinde ise başka bir hizmet bölgesinde ihtiyaç duyulan ve mazeretinin karşılanabileceği bir hizmet alanına atanabilir. Mazeretleri nedeniyle yeri değiştirilenlerden bölge hizmet süresi dolu olanların, mazeretlerinin ortadan kalkması halinde ayrıldığı bölgedeki eksik kalan çalışma süresi tamamlattırılır.

(4) Sağlık ve aile birliği mazeretleri nedeniyle, başka hizmet bölgesi veya alanına atanan ya da yerinde bırakılan memurlardan bölge hizmet süresi dolu olanlar, mazeretlerinin devam ettiğini her yıl Ocak ayından itibaren alacağı belge ile belgelendirmek ve Mart ayının sonuna kadar Başkanlığa göndermek zorundadırlar. Kurul, gönderilen belgeleri her yıl yeniden değerlendirir. Mazeretlerine ilişkin bilgi ve belgeleri göndermeyenlerin mazeret hallerinin ortadan kalktığı kabul edilerek, buna göre işlem yapılır.

Mazerete Dayalı Yer Değiştirme Esasları

MADDE 13 – (Başlığı ile birlikte değişik:RG-26/3/2015-29307)

(1) Mazeretlerin belgelendirilmesi aşağıda belirtilen esaslara göre yapılır.

a) Sağlık mazeretine dayanarak yer değişikliği; memurun sağlık mazeretine dayanarak yer değiştirme veya yerinde kalma talebinde bulunabilmesi için; kendisi, eşi, annesi, babası, bakmakla yükümlü olduğu çocukları ve yargı kararı ile vasi tayin edildiği kardeşinin hastalığının görev yaptığı yerde ya da görev yerinin değişmesi halinde tedavisinin mümkün olmadığı veya mevcut görev yerinin söz konusu kişilerin sağlık durumunu tehlikeye düşüreceğini eğitim ve araştırma hastanesi veya üniversite hastanesinden alınacak sağlık kurulu raporu ile belgelendirmesi gerekir.

b) Aile birliği mazeretine dayanarak yer değişikliği, memurun;

• 1) Kamu personeli olan eşinin, kurum içi yer değiştirme suretiyle atanma imkânının olmaması veya mevzuatı uyarınca zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevde bulunması durumunda bu kapsamdaki eşin bulunduğu yere atanması suretiyle yapılabilir.
• 2) Eşlerin her ikisinin de Bakanlıkta çalışıyor olması halinde, Bakanlığın daha fazla hizmet ihtiyacı duyduğu yere atanması suretiyle yapılabilir.
• 3) Eşlerin farklı kurumda çalışıyor olması halinde kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanmak suretiyle her iki kurumun da öncelikli hizmet ihtiyacının bulunduğu yere atanması suretiyle yapılabilir.
• 4) Milletvekili, belediye başkanı, muhtar veya noter olan eşlerinin bulunduğu yere atanması suretiyle yapılabilir.
• 5) Kamu personeli olmayan eşinin, talep edilen yerde (Değişik ibare:RG-4/6/2016-29732) başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak çalışmış ve halen çalışıyor olması halinde bu durumda olan eşin bulunduğu yere atanması suretiyle yapılabilir. Ancak, bu hüküm beşinci ve dördüncü hizmet bölgesine atanacakların bu bölgelerin ihtiyacını karşılamaması durumunda bu bölge hizmet sürelerini tamamlamayanlar için uygulanmaz.⁽¹⁾
• 6) Aile birliği mazeretine dayanarak yer değiştirme veya yerinde kalma isteğinde bulunan memur, eşinin kamu kurum ve kuruluşlarında kamu personeli olarak çalıştığına veya atanmayı ya da yerinde kalmayı talep ettiği yerde eşinin (Değişik ibare:RG-4/6/2016-29732) başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak halen çalıştığına ya da birinci fıkranın (b) bendinin (4) numaralı alt bendinde sayılan görevlerde bulunduğuna ilişkin belgeyi ibraz etmekle yükümlüdür. Ayrıca yer değiştirme başvurusuna, evlilik durumunu kanıtlayan vukuatlı nüfus kayıt örneğinin de eklenmesi gerekir.

c) Can güvenliği mazeretine bağlı yer değişikliği;

• 1) Memurun can güvenliği mazeretine dayanarak yer değiştirme talebinde bulunabilmesi için; kendisinin, eşinin veya bakmakla yükümlü olduğu çocuklarından birinin bulunduğu yerde kalmasının can güvenliğini tehdit altında bırakacağının mahkeme kararı veya valilik makamından alınacak belgeyle belgelendirmesi gerekir.
• 2) 8/3/2012 tarihli ve 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca hakkında adli makamlarca işyerinin değiştirilmesine ilişkin koruyucu tedbir kararı alınan memur, aynı hizmet bölgesi içindeki başka bir hizmet alanına, görev yaptığı hizmet bölgesinde ihtiyaç bulunmaması halinde ise diğer hizmet bölgelerine atanabilir.

Engellilik durumuna bağlı yer değişikliği

MADDE 13/A – (Ek:RG-26/3/2015-29307)

•  (1) İlgili mevzuatına göre alınan sağlık kurulu raporunda en az yüzde kırk oranında engelli olduğu belirtilen memurlar ile ağır engelli raporlu eşi veya bakmakla yükümlü olduğu birinci derece kan hısımları bulunan memurlar engellilik durumundan kaynaklanan gerekçelere dayalı olarak yer değiştirme talebinde bulunabilir.
• (2) Bu kapsamdaki talepler bu Yönetmelikte yer alan kısıtlayıcı hükümlere tabi olmaksızın kadro imkânları ve hizmet ihtiyacı dikkate alınarak karşılanır ve bu haktan bir defadan fazla yararlanılamaz.
• (3) Memurun kendisinin veya birlikte yaşadığı eşi ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarının engellilik durumunun tedavisi sebebiyle yer değişikliğini talep etmesi halinde, yer değiştirme suretiyle atama yapılacak yerin, memurun ve bu fıkra kapsamındaki yakınlarının engellilik durumuna uygun olması esastır.
• (4) Engellilik durumu devam ettiği sürece istek dışında memurun yeri değiştirilmez. Bölge hizmet süresini tamamlayanlardan Bakanlıkça gerekli görülmesi halinde engellilik durumunun devam ettiğine ilişkin eğitim ve araştırma hastanesi veya üniversite hastanesinden alınacak sağlık kurulu raporu talep edilebilir. Engellilik durumu ortadan kalkan memurlar hakkında bu Yönetmelikte yer alan diğer hükümler uygulanır.

Gümrük Memurlarının Eş Durumu Mazeretiyle Yapılabilecek Değişikliklere İlişkin Mevzuat Hükümleri

Anayasamızın “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74 üncü maddesinde; “Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikayetleri inceler.” hükmü, “Kamu Hizmeti Görevlileriyle İlgili Hükümler” ana başlığında “Genel Hükümler” kenar başlıklı 128 inci maddesinde; “Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir. Ancak, malî ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümleri saklıdır.” hükmü, “Yönetmelikler” başlıklı 124 üncü maddesinde; “Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu 3 / 7 tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler…

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Yer değiştirme suretiyle atanma” başlıklı 72 nci maddesinin ikinci fıkrasında; “Yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılacak atamalarda; aile birimini muhafaza etmek bakımından kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanarak memur olan diğer eşin de isteği halinde ataması, atamaya tabi tutulan memurun atandığı yere 74 ve 76 ncı maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde yapılır. Yer değiştirme suretiyle atanmaya tabi memurun atandığı yerde eşinin atanacağı teşkilatın bulunmaması ya da teşkilatı olmakla birlikte niteliğine uygun münhal bir görev bulunmaması ve ilgilinin de talebi halinde, bu personele eşinin görev süresi ile sınırlı olmak üzere aşağıdaki şartlarda izin verilebilir.

Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişin Yönetmelik’in “Aile Birliği Mazeretine Bağlı Yer Değişikliği” başlıklı 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının a ve c bentlerinde; “a)Kamu personeli olan eşinin, kurum içi yer değiştirme suretiyle atanma imkânın olmaması veya mevzuatı uyarınca eşin zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevde bulunması durumunda bu kapsamdaki eşin bulunduğu yere… c) Eşlerin farklı kurumda çalışıyor olması halinde kurumlar arası gerekli koordinasyon sağlanmak suretiyle her iki kurumun da öncelikli hizmet ihtiyacının bulunduğu yere atanması suretiyle yapılabilir.

Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişin Yönetmelik’in “Aile Birliği Mazeretine Bağlı Yer Değişikliği” başlıklı 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının d bentlerinde; Kamu personeli olmayan eşinin, talep edilen yerde başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak çalışmış ve halen çalışıyor olması halinde bu durumda olan eşin bulunduğu yere atanması suretiyle yapılabilir.

Danıştay’ın Gümrük Personelinin Özel Sektördeki Eş Durumu Mazeret Tayinlerine İlişkin Kararı

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (mülga) Yer Değiştirme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 7. maddesi ile değiştirilen 13. maddesinin (b) bendinin 5 numaralı alt bölümünde geçen “…Ancak, bu hüküm beşinci ve dördüncü hizmet bölgesine atanacakların bu bölgelerin ihtiyacını karşılamaması durumunda bu bölge hizmet sürelerini tamamlamayanlar için uygulanmaz.” Danıştay 16. Dairesinin 2015 tarih ve 18219 Esas No’lu kararı ile hukuka uyarlık bulunmamıştır ve yürütmenin durdurulması kararı verilmiştir.

Danıştay gerekçe olarak, Olayda Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Yer Değiştirme Yönetmeliğinde Yapılan dava konusu değişiklik, genel yönetmelik niteliğinde olan ve kendisine aykırı düzenleme getirmeyen Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelikle düzenlenmeyen bir alanda yeni bir alanda düzenleme getirmektedir. Bu durumda, söz konusu düzenleme ile genel yönetmelikte ve özel yönetmelikte yer verilmeyen bir konuda yeni bir yükümlülük getirildiği ve ilgililer hakkında getirilen bu yükümlülüğün de, gerek Anayasa, gerekse de Yasalar ile konulan “aile birliğinin korunması” ve “aile bütünlüğü” ilkelerine aykırı olduğundan, dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmamıştır.

Gümrük Personelinin Eş Durumu Mazeret Tayinleri Kaldırılabilir Mi?

Ticaret Bakanlığı merkez teşkilatında son günlerin en önemli konusu Yer Değiştirme Yönetmeliğinin değiştirilmesi olarak bilinmektedir. Personelin rotasyona tabi olarak 5 bölgede de çalışmak zorunda olduğu bakanlıkta, yapılacak yönetmelik değişikliği ile “bölge sayısının azaltması” ve “Aile birliği mazeretine dayanarak yer değişikliği yapan memurların” durumlarının değiştirmesi olduğu bilinmektedir. Yönetmelik çerçevesinde bu değişiklikten bir sonuç elde edilemeyeceğini bilen bakanlık bürokratları bir üst hukuk normuna başvurarak konunun çözülmesini planlamaktadır. Bunun için de Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile konunun çözülmesi alternatif bir plan olarak görülmektedir. Her ne kadar Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi normlar hiyerarşisi açısından Yönetmelikten daha üst bir norm olarak kabul edilse de gerek Anayasa, gerekse de Yasalar ile konulan “aile birliğinin korunması” ve “aile bütünlüğü” ilkelerine aykırı olan bir normun Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenmesi de hukuk düzenimiz açısından hukuka aykırılık teşkil edebilecektir.