Kişinin kendi lehine haklar ve aleyhine borçlar yaratabilme ehliyeti olarak ifade edilen fiil ehliyetinin şartları nelerdir? Uzun tanımına göre fiil ehliyeti nedir? Fiil ehliyeti şartları nelerdir? Kişiler fiil ehliyetine göre kaça ayrılır? Tam ehliyetli, sınırlı ehliyetli, tam ehliyetsiz ve sınırlı ehliyetsiz kavramları ne demektir? Medeni Kanuna göre fiil ehliyetiyle ilgili bütün detayları yazımızda görebilirsiniz.
.Fiil ehliyeti, kişinin kendi lehine haklar ve aleyhine borçlar yaratabilme gücü olarak ifade edilmektedir. Bu nedenle fiil ehliyeti kişiye sorumluluk ve görev yüklemektedir. Kişilerin hukuki iş ve işlemlerinden sorumlu olup olmadıklarının ehliyeti de denilmektedir. Bu nedenle hukuki işlem ehliyeti ve hukuka aykırı fiillerden sorumlu olma ehliyeti de denilmektedir. Bunun yanı sıra medeni usul hukukundaki görünümü de dava ehliyeti olarak bilinmektedir. İşte bu nedenle fiil ehliyetinin şartları oldukça önemlidir ve bu şartların bilinmesi gerekir.
Fiil Ehliyeti Şartları Nelerdir?
Fiil ehliyetinin iki olumlu ve bir de olumsuz olmak üzere üç şartı bulunmaktadır. Ayırt etme gücüne sahip olma (temyiz kudreti) ve ergin olma olumlu şartları iken; kısıtlı (mahcur) olmama ise olumsuz şartıdır.
- 1. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak : Medeni Kanun 13. maddesine göre; “akla uygun biçimde davranma yeteneği” olarak tanımlanmıştır. Kişilerin başlarına gelen olayları sağlıklı bir şekilde değerlendirip serbestçe karar vermeleri ve bu karar doğrultusunda hareket edebilme yetenekleri olarak ifade edilir.
- 2. Ergin Olmak : Ergin olmak aynı zamanda reşit olmak anlamına da gelir. Kanunkouyucu, kişinin ergin olmasını belirli bir yaşa gelmesiyle sağlanacağını belirttiği gibi bu yaşa erişmeden de ergin olunabileceğini belirtmiştir.
- 2.1. Olağan Erginlik : Medeni Kanuna göre “onsekiz yaşın doldurulması”dır.
- 2.2. Olağanüstü Erginlik : yargısal erginlik veya kazai rüşt olarak adlandırılır. Evlenme kişiyi ergin kılar. Hakim, 16 yaşını tamamlayan erkek veya kadının pek önemli bir sebebine dayanarak evlenmesine izin verebilir. Yargısal erginlik ise; Onbeş yaşını doldurmuş küçüğün, menfaatine bağlı bir sebebe dayanarak kendisinin rızası ve velisinin muvafakatıyla küçüğün çıkarına uygun bir sebebe dayanarak hakim tarafından verilen karardır.
- 3. Kısıtlı Olmamak : Medeni Kanunun 14 üncü maddesinde “ayırt etme gücü bulunmayanların, küçüklerin ve kısıtlıların fiil ehliyeti yoktur” denilmiştir. Kısıtlanma sebepleri, “akıl hastalığı veya akıl zayıflığı” (MK.m.405), “savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı”, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim” (MK.m.406), “özgürlüğü bağlayıcı ceza”dır. (MK.m.407). Ayrıca, yaşlılık, sakatlık, deneyimsizlik veya ağır bir hastalık gibi bir sebep yüzünden yardıma muhtaç kişiler için istek üzere kısıtlama kararı da alınabilir.
Fiil Ehliyetine Göre Kişiler Kaça Ayrılır?
Fiil ehliyetine göre kişiler dört gruba ayrılır. Tam ehliyetliler, sınırlı ehliyetliler, tam ehliyetsizler ve sınırlı ehliyetsizler.
- 1. Tam Ehliyetliler : Fiil ehliyetinin bütün şartlarını taşıyan kişilerdir. Ayırt etme gücüne sahip, ergin (reşit) ve kısıtlı (mahcur) olmayan kişilerdir.
- 2. Sınırlı Ehliyetliler : Kendilerine yasal danışman atanan kişiler ve evli kişiler olarak ikiye ayrılmaktadır.
- 3. Tam Ehliyetsiz : Fiil ehliyeti şartlarından bir veya daha fazlasını taşımayan kişilerdir. Bunlar ayırt etme gücüne sahip değildir ve kısıtlı kişilerdir.
- 4. Sınırlı Ehliyetsiz : Ayırt etme gücüne sahip küçükler ile ayırt etme gücüne sahip kısıtlılardır. Ayırt etme gücüne sahip küçükler, kural olarak velayet altında bulunan küçüklerdir. Ayırt etme gücüne sahip kısıtlılar ise yukarıda belirtilen kısıtlama sebeplerinden biriyle kısıtlanan kişilerdir.
