Türk Medeni Kanuna göre evlenme şartları nelerdir? Evlenme konusunda hangi şartların bir arada olması gerekir? Kimlerin evlenmesi yasaktır? Olağan evlenme yaşı ve olağanüstü evlenme yaşı kaçtır? Evlendirmeye yetkili makamlar nelerdir? Aile Hukukunun temelini oluşturan evlenme kavramını üzerine kaleme aldığımız yazımızı okumanızı tavsiye ediyoruz.
Aile birliğini korumak için anayasamızda bir çok madde bulunmaktadır. Peki medeni kanuna göre kimlerin evlenmesi yasaktır, evlenme şartları nelerdir, birlikte bakalım…
Bir aile birliğinin temelini oluşturan ve aile birliğinin oluşmasını sağlayan kavram evlenme olarak bilinir. Türk Medeni Kanuna göre evlenme, ayrı cinste olan iki kişinin bir aile birliği kurmak ve bir arada yaşamak üzere oluşturdukları hukuken makbul ve geçerli olan birleşmelerdir.
Evlenme sonucunda eşler arasında sürekli bir hayat ortaklığı kurulmuş olur. Mutlu, mesut ve sağlıklı günlerin bir arada yaşanmasında olduğu kadar; hastalıkla, üzüntüde, maddi ve manevi zorluklarda da bir arada yaşamanın taahhütüdür. Aile birliğinin temeli oluşturan ve onun var olmasını sağlayan bu birliktelik, hukuk sistemimizde önemli şekilde yer tutmuştur. Medeni hukukun alt dalı olan aile hukukunda evlenme konusu fazlaca işlenmiştir. Aynı zamanda anayasamızda da aile birliğini korumak ve sürekliliğini sağlamak adına anayasamızda bir çok maddeye yer verilmiştir.
Türk hukuk sistemimizde aile birliğinin temeli oluşturan evlenme, bir takım şartların bir arada olmasıyla gerçekleşir. Bu şartların var olmaması veya bu şartların evlenme akdi gerçekleştirilirken bir arada olmaması evliliğin yok olmasını veya hükümsüzlüğünü doğurur. Peki bu evlenme şartları nelerdir?
Evlenecek olan kişiler, evlenme ehliyetine sahip olmalıdır. MK.m.125 “ayırt etme gücüne sahip olmayanlar evlenemez” demek suretiyle bu durumu ortaya koymuştur. O halde evlenme ehliyetine sahip olabilmek için 3 şartın bir arada olması gerekir. Ayırt etme gücüne sahip olma, evlenme yaşına gelmiş olma ve yasal temsilcinin izninin gerekli olduğu durumlarda yasal temsilcinin izni.
Ayırt Etme Gücüne Sahip Olma : Ayırt etme gücü akla uygun olacak şekilde yapılan davranma yeteneğidir. Bir kişinin hal ve hareketlerinin, tutum ve davranışlarının, fiil ve işlemlerinin sonuçlarını, kapsam ve etkileri seçme ve bunlara uygun hareket etmesidir. Evlenecek olan kişilerin, evlenmenin anlam ve önemini ve kendilerine yükleyeceği ödev ve sorumlukları anlayabilecek yeteneğe sahip olmalarıdır.
Ayırt etme gücünün varlığı, evlenecek olan kişilerin törende resmi memur karşısında irade beyanlarını bulundukları anda var olmalıdır. Kişilerin beyanları açıkladıkları esnada ayırt etme gücünde geçici veya mutlak şekilde yoksun olmamalıdır.
Evlenme Yaşı : Bir evliliğin geçerli olması için, kanunun öngördüğü belirli bir olgunluğa, belirli bir yaşa gelmeleri gerekir. Evlenmek için düşük yaş sınırı koymak sıkıntılara neden olacağı gibi yüksek yaş sınırı koymakta problemlere yol açmaktadır. Bu nedenle kanun koyuculara evlenme yaşı konusunda hassas olmalıdır. Medeni Kanununun 124. maddesine göre “erkek veya kadın onyedi yaşını doldurmakdıkça evlenemez” Bu durum olağan evlenme yaşı olarak bilinmektedir. MK.m.124/2 de “onaltı yaşını doldurmuş olan erkek ve kadının evlenmesine izin verilebilir.” Burada da olağanüstü evlenme yaşından söz edilir. O halde iki kişinin evlenebilmesi için en az 16 yaşını doldurmuş olmaları gerekiği bilinmelidir.
Olağanüstü evlenme şartları : 16 yaşını doldurmuş olma, önemli bir sebebin var olması (kadını gebe kalması), yasal temsilcinin dinlenmesi, çocuğun menfaatinin bulunması ve bu evliliğe hakimin izin vermesi.
Yasal Temsilcinin İzni : Tam ehliyetli olan kişiler yasal temsilcilerinden izin almadan evlenebilirler. Ancak ayırt etme gücüne sahip küçük ve kısıtlıların evlenebilmesi, yasal temsilcilerin iznine bağlıdır. Olağan evlenme yaşına ulaşmış küçükler içinde bu izin gerekir. Bilindiği üzere genel erginlik yaşı 18 yaşın doldurulmasıdır. Bu durumda 18 yaşından gün almış bireylerin evlenebilmeleri için yasal temsilcileri olan veli ya da vasilerinin iznine bağlıdır.
Hukuk sistemimiz bir evliliğin başından sakat doğması ve aile birliğinin temelden sarsılmasını önlemek adına bazı kişiler arasında evlenmeyi yasaklamıştır. Burada amaç, yeni nesillerin sağlıklı şekilde doğmasını sağlamanın yanı sıra toplumsal sorunlarında oluşmasını da engellemektir. Kimlerin evlenmesi yasaktır?
Kan hısımlığında üçüncü dereceye kadar evlenmek yasaktır. Üstsoy ile altsoy arasında (Anne, baba, babaanne, dede, anneanne ve torun arasında); kardeşler arasında; amca, dayı, hala ve teyze ile yeğenleri arasında evlenme yasaktır. 4. derece evlenmelerde yasak yoktur. Bu nedenle kuzenler evlenebilirler.
Kayın hısımlığında altsoy ve üstsoy ile evlenmek yasaktır. Evlenme dolayısıyla eşlerden biri ile diğer eşin arasında kayın hısımlığı meydana gelir. Kayın hısımlığı meydana getirilmiş olan evlilik son ermiş olsa bile, eşlerden biri ile diğerinin üstsoyu veya altsoyu arasında evlenmek yasaktır. Ancak daha önce evli olan kardeşiyle evlilik sona erdikten sonra evlenmek için engel yoktur. Yani, medeni kanunumuzda geçerli bir evlilik sona erdikten sonra baldız ve kayınbiraderle evlenmek yasak değildir. Eski eşin sonradan olan çocuğu ile evlenmede de hukuken yasak yoktur.
Evlat edinen ile evlatlık arasında bir yakınlık doğmaktadır. Kan hısımlığına dayanmayan bu hısımlık, evlatlık ile evlat edinen arasında meydana gelen bir tür üstsoy-altsoy hısımlığıdır. Başka bir ifadeyle; evlatlık, evlat edinenin birinci dereceden altsoyu (çocuğu) durumuna girer. Medeni Kanun, 129. maddesine göre “evlat edinen ile evlatlık veya bunlardan biri ile diğerinin altsoyu ve eşi arasında” evlenme yasaktır. Evlatlığın üstsoyu (anne ve babası) ile evlenmeye engel yoktur.
Kişilerin geçerli bir evlilik yapabilmeleri resmi bir makam huzurunda yapılan evlilikler için geçerlidir. Hukuk sistemimizde bu makamlar son yıllarda arttırılmıştır. Eskiden belediye başkanları ile bu işte görevlendirecekleri resmi memurlar ile köylerde muhtarlar evlilikte görevli iken; 2018 yılı ile birlikte il ve ilçe müftülerinin de evlilik yaptırabilecekleri hükme bağlanmıştır.
