Sebepsiz Zenginleşme Nedir?

Herhangi bir haklı ve geçerli sebebe dayanmaksızın başka birinin emeği üzerinden veya malvarlığından zenginleşen kişi Türk Borçlar Kanunu kapsamında sebepsiz zenginleşen olarak nitelenmektedir. Eski borçlar kanunumuzda yer alan ismiyle belirtmek gerekirse haksız iktisap.

 Sebepsiz zenginleşme için  gereken şartlar zenginleşenin malvarlığında artış, bu artışa gerekçe olacak halı ve geçerli bir sebebin bulunmaması ve artışın bir başkasının emeğine veya malvarlığına dayanmasıdır. Türk hukuk doktrininde bir diğer kişinin malvarlığında bir azalma şartı aranması gerektiğini düşünenler bulunmakla birlikte emeğe dayalı sebepsiz zenginleşme başta olmak üzere bir çok durumda bu şart aranmadan TBK 77-82 hükümlerinin uygulanabildiği görülmektedir.

Türk Borçlar Kanunu anahatlarıyla sebepsiz zenginleşme kurumunun çerçevesini çizse de gerçek mahiyeti yargı kararlarıyla somutlaşmaktadır. Kanun borç ilişkileri bölümünde sebepsiz zenginleşmeden doğan borçları 5 maddede düzenlemiştir. Borçlar Hukukunun en sık uygulama imkanı bulan kurumlarından biri olan sebepsiz zenginleşme eşya hukukunda zilyetliği koruyan hükümlerle de yarışabilmektedir. 

Sebepsiz zenginleşme en fazla borçlanılmamış edimin ifası şeklinde ortaya çıkar. Kişi kendini borçlu zannederek karşı tarafa bir ifada bulunur ancak borç mevcut değilse veya mevcutsa ancak daha evvel usulüne uygun şekilde ifa edilmişse sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre ifa yükümlülüğü doğacaktır. Bu noktadan itibaren geri verme yükümlülüğü veya iade yükümlülüğü doğacak olup TBK hükümlerince nasıl yapılacağı düzenlenmiştir. İade yükümlülüğünün kapsamı zenginleşenin iyiniyetli mi yoksa kötü niyetli mi olduğuna göre belirlenmektedir.

Sebepsiz Zenginleşme Zamanaşımı Süresi

TBK madde 82’de sebepsiz zenginleşme 2 ve 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Kısa olan süre talep etme hakkı olduğunu öğrendiği andan itibaren 2 sene zenginleşmenin gerçekleştiği andan itibaren ise 10 sene olarak uygulanmaktadır. Zamanaşımını kesen ve durduran süreler aynı şekilde uygulanmaktadır.

Sebepsiz Zenginleşme Davası Nerede Açılır? Hangi Mahkemede Açılır?

Yetkili mahkeme hukuk sistemimizde hayati bir öneme sahip olup süre kaybının yanı sıra zaman zaman hak kayıplarına da neden olmaktadır. Özel bir yetki kanunu ön görülmediği takdirde Hukuk Muhakemeleri Kanununda yer alan genel yetki kuralları uygulanır. Sebepsiz zenginleşmeden doğan davalarda yetkili mahkeme davalının yerleşim yeri mahkemesi, görevli mahkeme ise asliye hukuk mahkemesidir. Özel hukuk dalında açılan davaların tamamında genel yetkili mahkeme asliye hukuk mahkemesidir.

Dava nasıl açılır sorusu sıklıkla sorulmakta bir çok takipçimiz örnek dava dilekçesi talep etmektedir. Bu tür talepleri hak kaybına neden olabileceği için tavsiye etmiyor muhakkak profesyonel bir avukata vekalet vermenizi tavsiye ediyoruz.

Hukuka veya Ahlaka Aykırı Amaçla İfa Edilen Borçların İfası

Uzun yıllar tartışılmış ancak mevcut hukuk sistemimizde cevabı netleşmiş bir sorudur. Hukuk veya ahlaka aykırı amaç uğruna bir borç ifa edilmişse borcun iadesi sebepsiz zenginleşme kapsamında mümkün değildir. Hukuken geçerli olmayan bir sözleşme nedeniyle sebepsiz zenginleşmenin meydana geldiği doğrudur ancak hukuk düzeni bu menfaati korumayı istememektedir.

Örneklendirmek gerekirse Ahmet ve Mehmet arasında bir rüşvet anlaşması yapmış olsun 200 bin TL rüşvet karşılığında restoran açma ruhsatı konusunda kolaylık sağlanması amaçlı sözleşme hukuken geçerli değildir. Ödenen 200 bin TL amaç gerçekleşmezse yani ruhsat için hukuka aykırı işlem yapılmazsa iade edilmeyip devlete aktarılacaktır. NEDİR ?

Daha fazlası için forum adresimizi kullanabilirsiniz.