Sosyal Güvenlik Denetmenleri Nasıl Daha Etkin Denetim Gerçekleştirebilirler?

Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesinde denetim ve kontrol ile görevli iki personel grubundan biri olan Sosyal Güvenlik Denetmenleri bugün itibariyle il bazında denetim gerçekleştirmektedir ve bu görevlerini il müdürlükleri bünyesinde sürdürmektedirler. Sosyal Güvenlik Denetmenleri bu süreçte denetimlerini gerçekleştirirken il bazında bir çok sorunla karşı karşıya kalmaktadırlar. Meslek mensuplarının bu duruma karşı en temel beklentisi de yerel etkilerden arınmak. Peki Sosyal Güvenlik Denetmenleri ne iş yaparlar? Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin yerel etkilerden arınmak için beklentisi nedir? Sosyal Güvenlik Denetimleri daha etkin olarak nasıl mümkün olur? Detayları haberimizde bulabilirsiniz.

Sosyal Güvenlik Destek Primi Nedir, Ne Kadar Kesinti Yapılmaktadır? Kimlere Uygulanır?

Sosyal Güvenlik Denetimi Nedir? Neler Yapılmaktadır?

4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin Sosyal Güvenlik Kurumu’nun düzenlendiği ilgili maddelerinde Kurumun görevi 

a) Ulusal kalkınma strateji ve politikaları ile yıllık uygulama programlarını dikkate alarak sosyal güvenlik politikalarını uygulamak, bu politikaların geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapmak.
b) Hizmet sunduğu gerçek ve tüzel kişileri hak ve yükümlülükleri konusunda bilgilendirmek, haklarının kullanılmasını ve yükümlülüklerinin yerine getirilmesini kolaylaştırmak.
c) Sosyal güvenliğe ilişkin konularda; uluslararası gelişmeleri izlemek, Avrupa Birliği ve uluslararası kuruluşlar ile işbirliği yapmak, yabancı ülkelerle yapılacak sosyal güvenlik sözleşmelerine ilişkin gerekli çalışmaları yürütmek, usulüne göre yürürlüğe konulmuş uluslararası andlaşmaları uygulamak.
ç) Sosyal güvenlik alanında eğitim, araştırma ve danışmanlık faaliyetleri yapmak ve yaptırmak, kamu idareleri arasında koordinasyon ve işbirliğini sağlamak.

olarak belirtilmiştir. 

Bu görevlerin gerçekleştirilmesi noktasında Kurum tüm ülkede ciddi şekilde teşkilatlanmış durumdadır. 

Kurumun politika üretmek, bunların tatbik edilmesini sağlamak gibi ana görevleriyle birlikte sosyal güvenlik sisteminin ana mevzuatı olan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun Kurumun Denetleme ve Kontrol Yetkisi başlıklı 59. maddesi gereği sistemin işleyişini denetleme fonksiyonu da bulunmaktadır. İlgili maddenin giriş cümlesi aynen şu şekildedir;

“Bu Kanunun uygulanmasına ilişkin işlemlerin denetimi, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları eliyle yürütülür.”

Bu bağlamda Kurumun ihdas edilmiş olan iki tane denetim ve kontrol ile görevli memur kadrosu bulunmaktadır. Bu kadrolar Sosyal Güvenlik Denetmenliği ve Müfettişliği kadrolarıdır. 

Sosyal Güvenlik Denetmenleri Ne İş Yaparlar? Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun denetim ile alakalı mevzuat hükmünde işaret ettiği denetim ve kontrol ile görevli memurlarından olan Sosyal Güvenlik Denetmenleri aşağıda sıralı olan iş ve işlemleri gerçekleştirmektedirler,

Yukarıda sayılan görevleri ifa eden Sosyal Güvenlik Denetmenleri ve yetkili Denetmen Yardımcıları, Kurumun denetim ve kontrol yükünün çok ciddi bir kısmını üstlenmiş durumdadır ve hakkıyla taşımaktadır. 2017 yılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı) Bütçe Sunumu verilerine göre Sosyal Güvenlik Kurumu denetimlerinin yaklaşık olarak %84,5’lik kısmı Sosyal Güvenlik Denetmenleri ve yetkili Denetmen Yardımcıları tarafından gerçekleştirilmiştir. Bunun yanında sahte sigortalılık tespitlerinin ise %98,4’lük kısmı ve kaçak işyerlerinin %91,4’lük kısmı yine Sosyal Güvenlik Denetmenleri tarafından tespit edilmiştir. Kamu Haber

Tüm bu tespit kalemlerinin yanında Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin münhasıran gerçekleştirdiği incelemeler ve yaptıkları tespitler de işin içine katıldığında Kurumun denetim görevi yükünün çok ciddi bir ağırlıkla Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin görev alanında ve tespit kabiliyetinde olduğu görülmektedir. 

Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin Denetimlerde Karşı Karşıya Olduğu Yerellik Sorunu ve İl Bazlı Görevlendirmenin Sakıncaları

Sosyal Güvenlik Denetmenleri, mesleğe Sosyal Güvenlik Denetmen Yardımcısı olarak adım atmaktadırlar. İlk dönemlerinde yetiştirilen ve bir yıllık periyot sonunda düzenlenen yetki sınavında başarılı olmaları durumunda yalnız başlarına denetim ve inceleme yapma yetkisini haiz hale gelen meslek mensupları denetime attıkları ilk adımla beraber İl Müdürlüklerinde görev yapmanın ve yerel etkilerin denetim performansına yapmış olduğu menfi etkiyi hemen yaşamaya başlamaktadırlar. 

Yetkili Denetmen Yardımcılarının ve Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin İl Müdürlüklerine bağlı olarak ve il bazlı denetim gerçekleştiriyor olmaları bir çok sorunu ve zorluğu da beraberinde getirmektedir. İl bazlı yapılan denetimlerde Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin karşı karşıya kaldıklarını ifade ettikleri sorunları şu şekilde sıralayabiliriz;

• İl bazlı denetim sisteminde görev devrinin çabuk tamamlanması sebebiyle sık sık aynı işverenlerle karşı karşıya gelinmesi ve bunun neticesinde işverenlerin müeyyide ile karşılaşmaları durumunda durumu kişiselleştirmeleri. 
• İllerde yapılan denetimlerin yerelde etkin olan bazı odaklarca, kişilerce ya da gruplarca baskılanmaya çalışılması, 
• İl teşkilatlanmalarında yer alan norm kadroların, meslek mensuplarının özellikle aile birliği haklarını kullanmaları neticesinde belirli illerde görev yapmaları sebebiyle dolmaması ve bu durumun bazı illerde personel yetersizliğine yol açması. Bu durumun çözümü olarak yapılan geçici görevlendirmelerin de buna muhatap meslek mensubunun adaptasyon ve aidiyet süreçleri sebebiyle verimsiz bir yol olması.
• 81 ayrı il müdürlüğünden neredeyse 81 ayrı uygulamanın vaki olması, iller arasında oturtulması mümkün olmayan uygulama birliğinin iş ve işlemlerde farklılıklar ortaya çıkarması.
• İl müdürlüklerinde görev gizliliği hususunun sağlanmasında karşılaşılan güçlükler,

Saydığımız bu sorunlar ve buna benzer sorunların denetim etkinliğini olumsuz etkilediği ortadadır. Buna rağmen Sosyal Güvenlik Denetmenleri tüm illerde görevlerini hakkıyla yerine getirmektedir. Bu durum Bakanlık ve Kurum istatistiklerinde de kendisine yer bulmuştur.

2018 yılında yayınlanmış olan faaliyet raporuna göre Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin;

• Tespit ettikleri sigortasız çalışan sayısı 143,391 kişi
• Tespit ettikleri kayıt dışı işyeri sayısı 37.435 
• Denetlenen işyeri sayısının değişim oranı ise +%25,14 olmuştur.

Bu sayılarda asıl önemli olan nokta ise kayıt dışı işyeri tespit hedefinin %166 olarak, yüzdesel değişim hedefinin ise %251,4 olarak gerçekleşmesidir. Yani Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin canla başla ortaya koyduğu emek Kurumun kendilerine belirledikleri ufkun da çok ötesine geçmesine sebep olmuştur.

Kayıt Dışı İstihdam Oranında Gerçekleşen Gerileme Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin Başarısıdır

Kayıt dışı istihdam oranı bildiğiniz üzere ülkelerini, ekonomilerin en ciddi sorunları arasındadır. Kayıt dışı olan her iş, işlem ve eylem devletin çok ciddi şekilde gelir kaybına uğramasına ve aynı zamanda sistemde kayıt dışı olarak var olan başta çalışan kişiler olmak üzere çok sayıda kişinin sosyal anlamda olumsuz etkilenmesine yol açmaktadır. 2008 yılından günümüze kadar gerçekleşen kayıt dışı istihdam oranı değişimini aşağıda yer alan tablomuzda inceleyebilirsiniz. (Veriler Türkiye İstatistik Kurumu’ndan alınmıştır)

2008 yılı kayıt dışı istihdam ile mücadelenin Sosyal Güvenlik Denetmenlerince kontrol memurluğu unvanı ile ele alınmaya başlandığı yıldır. 2011 yılında ise Sosyal Güvenlik Denetmenliği kadrosu ihdas edilerek açıktan alımlara başlanmıştır. 9 yıllık periyotta 10 dönem meslek mensubu alınmış, Sosyal Güvenlik Denetmeni sayısı artış göstermiştir. Bu artışla doğru orantılı olarak kayıt dışı istihdamla mücadelenin de kuvvetlendiğini ve kayıt dışı istihdam oranının adeta yokuş aşağı şekilde inmeye başladığını tablomuzda görebilirsiniz.

Her %1’lik aşağı yönlü değişimin ülke ekonomisine milyarlarca lira katkısı olduğunu da düşündüğümüzde Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin daha etkin biçimde denetim gerçekleştireceği ortamın tesisinin devletin çok büyük bir kazanımı olduğunu dile getirmek anlamsız olmayacaktır. Gerek devletin gerekse milletin tamamen hayrına olan bu talep ve beklentinin adı ise Grup Başkanlığıdır. 

Grup Başkanlığı Nedir? Grup Başkanlığını Kimler Neden Talep Etmektedir?

Grup Başkanlığı sistemi kamu denetim sistemi içerisinde denetim ve kontrol görevi yapan meslek mensuplarının; belirli illerde kurulacak merkezlerde görev yaparak, yine her merkez için belirlenmiş illerde denetim görevini ifa ettiği sistemdir kısaca. Bu sistem şu anda ülkedeki tüm denetim birimlerinde uygulanmaktadır. Son olarak Ekonomi Bakanlığı’na bağlı ürün denetmenleri ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’na bağlı ticaret denetmenlerinin, iki bakanlığın birleşmesi sonrasında Ticaret Denetmeni unvanı altında birleşmesi sonucunda bu sisteme geçiş yapılmıştır. Bunun yanında ülkedeki tüm denetim ve teftiş kurulları benzer sistemler ile görevlerini başarılı bir biçimde sürdürmektedirler. 

Verimliliği bu kadar aşikar olan bu sistem Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin de haklı bir talebidir. Bu talep tüm meslek mensupları tarafından ortak bir biçimde desteklenmektedir ve her bir meslek mensubunun kişisel inisiyatifle, hiçbir yönlendirme altında olmaksızın oluşturduğu #denetmenlertakipte hareketi ile dillendirilmeye başlanmıştır.

Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin bağımsız bir biçimde bir araya geldikleri #denetmenlertakipte organizasyonuna dair bilgiler almak için aşağıda yer alan yönlendirmedeki haberimizi inceleyebilirsiniz;

Sosyal Güvenlik Denetmenleri’nin ne iş yaptıklarını, işe giriş süreçlerini ve mesleğe dair tüm bilgileri Meslek Tanıtım çalışmamızda izleyebilirsiniz;

Sosyal Güvenlik Denetmenliği mesleğine ve grup başkanlığı sistemine dair sorularınız için FORUM sayfamızı ziyaret edebilirsiniz!

Sosyal Güvenlik Kurumu SGK Uzman Yardımcılığı Maaşı Ne Kadar?